Eén van de grootste "horrorblessures" voor de fanatieke sporter is zonder twijfel een gescheurde kruisband. Als je kruisband afscheurt, herstelt deze namelijk niet vanzelf. Als je vervolgens toch op hetzelfde niveau door wil sporten, zijn er 2 keuzes:

• Opereren en daarna revalideren, waarbij er bij de operatie een nieuwe voorste kruisband wordt gereconstrueerd (nagemaakt). Hiervoor wordt een gedeelte van een eigen pees gebruikt. De laatste jaren is dat meestal je kniepees of je hamstringpees;
• Zonder operatie revalideren, en de knie zo sterk mogelijk maken, zonder voorste kruisband.
  

Het vervelende is dat de revalidatie, of je nu wel of niet wordt geopereerd, lang duurt. De keuze voor al dan niet opereren is van een aantal zaken afhankelijk. Hier komen we later op terug.

Waar ligt de kruisband en wat is zijn functie?
Midden in de knie liggen de twee kruisbanden, een voorste en een achterste, en ze kruisen achter elkaar langs. Op de bijgaande foto zie je een preparaat van de knie vanaf de achterzijde. De kruisbanden verbinden het bovenbeen met het onderbeen en zorgen voor een stabiel en mobiel kniegewricht. De voorste kruisband voorkomt met zijn ligging en functie dat het onderbeen tijdens het lopen en het maken van draaibewegingen te ver naar voren schuift ten opzichte van het bovenbeen. De achterste kruisband voorkomt het te ver naar achteren verplaatsen van het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen.

Tijdens sporten of door een ongelukkige beweging kan de voorste of achterste kruisband scheuren. De voorste kruisband scheurt vaak bij bewegingen of sporten waarbij men veel moet draaien, zoals voetbal, hockey, rugby of zaalsporten. De achterste kruisband scheurt vaak als er van de voorkant een flinke kracht wordt gezet op het onderbeen. Voorbeelden hiervan zijn verkeersongelukken (zoals hard met je knie tegen het dashboard komen) of bij sporten waarbij er van de voorzijde een flinke kracht op het onderbeen wordt gezet (bijvoorbeeld een trap door een tegenstander bij voetbal).
Bij erg zware trauma's kunnen ook de voorste en achterste kruisband tegelijk scheuren. De knie luxeert dan ('gaat uit de kom'). Bij kruisbandletsel kunnen ook andere beschadigingen in de knie ontstaan. Onder andere de meniscus, binnen- en buitenband, en het kraakbeen kunnen beschadigd raken.

Opereren of niet: wat is de keuze?
De keuze om een knie met kruisbandletsel te opereren hangt af van een aantal zaken.
Indien alleen de achterste kruisband is gescheurd, is een operatie lang niet altijd noodzakelijk (1). Indien de instabiliteit, grof gezegd de verplaatsing van het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen naar achteren, niet groter is dan 1 centimeter, dan kunnen de meeste patiënten revalideren en herstellen zonder operatie. Dit geldt zelfs voor topsporters. Indien de instabiliteit groter is, dan zal waarschijnlijk een operatie nodig zijn. Vaak is er dan ook meer letsel in de knie aanwezig. De keuze voor een operatie wordt pas gemaakt als revalideren zonder operatie te weinig resultaat geeft.

Bij een volledige scheuring van de voorste kruisband ontstaat eveneens een vergrote instabiliteit van de knie, maar hierbij is de verplaatsing van het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen naar voren. Indien je een sport uitoefent waarbij de knieën veel worden gedraaid (zoals de eerder genoemde sporten) is het vrijwel onmogelijk om zonder operatie de instabiliteitsklachten op te vangen (2). Na een operatie is dit in principe wel mogelijk. De wens van de patiënt om de sport weer te beoefenen, is dus een belangrijke reden om voor een operatie te kiezen. Daarbij is het wel van belang dat de patiënt niet te oud is, om tot een goed resultaat te komen.

Zo kan iemand die niet per se een sport met veel draaiingen hoeft te beoefenen, in principe prima zonder voorste kruisband functioneren. Daarbij moet de rest van de knie niet te ver beschadigd zijn. Kraakbeenletsel zorgt sowieso voor niet volledig herstel en ook dit beïnvloedt de keuze voor al dan niet opereren.

Een patiënt moet beseffen dat de revalidatie na de operatie lang en zwaar is. Een goede revalidatie is essentieel om een optimaal resultaat te behalen. De kracht en coördinatie van het geopereerde been dienen optimaal getraind te worden. Eén op de drie sporters keert binnen twee jaar niet terug op het gewenste sportniveau (3). De oorzaken hiervoor kunnen zijn: complicaties na een operatie, onvoldoende herstel van kracht en coördinatie in het been of onvoldoende motivatie om de revalidatie voort te zetten. De kruisband kan, indien de revalidatie niet optimaal is, opnieuw scheuren indien de training niet goed wordt opgebouwd en/of patiënten te snel weer gaan sporten.

Revalidatie vereist dus een flinke tijdsinvestering, en veel geduld. Er zijn veel sporters die een lager sportniveau accepteren en kiezen voor revalidatie zonder operatie, of zich wel laten opereren, maar niet optimaal revalideren. Het is belangrijk voor een sporter zich daarom goed te laten inlichten door de behandelend chirurg en/of fysiotherapeut bij het maken van de keuze voor een operatie.

Literatuur
1. Bedi A, Musahl V, Cowan JB. Management of Posterior Cruciate Ligament Injuries: An Evidence-Based Review J Am Acad Orthop Surg May 2016;24: 277-289. May 2016, Vol 24, No 5
2. Paschos NK, Howell SM. Anterior cruciate ligament reconstruction: principles of treatment. Sports and arthroscopy EOR volume 1 Nov 2016
3. Van Melick N, Hullegie W, Brooijmans F, Hendriks E, Neeter C, et al. KNGF Evidence statement Revalidatie na voorste kruisbandreconstructie. KNGF 2013. http://www.kngfrichtlijnen.nl/images/pdfs/evidence_statements/voorste-kruisbandreconstructie_2013/es_revalidatie-na-voorste-kruisbandreconstructie.pdf

Over de auteurs
Dit artikel is geschreven door Danneke Rell en Victor Nuijten. Zij verzorgen al jarenlang revalidatie bij kruisbandblessures bij Nuijten fysiotherapie. Danneke is haar studie tot master sportfysiotherapeut aan het afronden. Victor is manueeltherapeut en heeft jarenlang geparticipeerd in een samenwerkingsverband met het Elisabeth Ziekenhuis bij kruisbandoperaties.