Met de term 'frozen' in frozen shoulder (ook wel capsulitis adhaesiva genoemd), wordt verwezen naar de ernstig beperkte beweeglijkheid die de frozen shoulder kenmerkt. De schouder is als het ware 'bevroren'. Het draaien en heffen van de arm is fors beperkt, en liggen op de arm is niet of nauwelijks mogelijk. 3-5% van de bevolking kan een frozen shoulder ontwikkelen (1). Ontstaan, diagnose en meest efficiënte behandelingen worden al jaren onderzocht, maar over deze aandoening is nog veel onduidelijk.

Oorzaken en risicofactoren
Naar alle waarschijnlijkheid worden de klachten veroorzaakt door een ontsteking van het kapsel van het schoudergewricht. Het kapsel, dat normaal gesproken de schouder stuurt in zijn bewegingen, kan zijn functie niet meer goed uitoefenen en de bewegingen van de schouder raken beperkt.

Het is niet altijd duidelijk waardoor een frozen shoulder ontstaat, wel is duidelijk dat je door het immobiliseren van de schouder (zoals bijvoorbeeld het dragen van een mitella in het geval van een botbreuk) een frozen shoulder kunt ontwikkelen.

Risicofactoren voor het ontstaan van frozen shoulders zijn:

• Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (1);
• Het ontwikkelt zich tussen het 40e en 65e levensjaar (1);
• 10-20% van de patiënten zijn diabeet (2);
• Ziekten/omstandigheden die aanleiding lijken te geven voor een frozen shoulder zijn: de ziekte van Parkinson, hyperthyroïdisme (= verhoogde activiteit van de schildklier) en klinische depressie (2).

Duur van de klachten
Als fysiotherapeut kun je een patiënt met een frozen shoulder goed en minder goed nieuws geven. Het goede nieuws is: er is zelden of nooit sprake van schade in de schouder. Het minder goede nieuws is dat het herstel lang duurt.

Het ontstaan en de ontwikkeling van de frozen shoulder voltrekt zich in 3 fasen.

• 1. de 'freezing' fase; deze duurt ongeveer 2-9 maanden, er is een duidelijke pijn rondom de schouder (m.n. 's nachts) en de beweeglijkheid wordt steeds minder.
• 2. de 'frozen' fase; deze duurt 4-12 maanden en deze kenmerkt zich door een afnemende pijn, maar een onveranderde stijfheid.
• 3. de 'thawing' fase; deze duurt 5-26 maanden. Heel langzaam herstelt de beweeglijkheid en het probleem wordt heel geleidelijk opgelost.

In het gunstigste geval heb je ongeveer een jaar nodig voor je herstel, soms kan het echter enkele jaren duren voordat herstel plaatsvindt. Daarnaast zie je een ruime marge voor de duur van een fase. Het is onduidelijk waarom de fases bij de ene patiënt langer duren als bij een ander.

Behandeling
In de freezing phase is het beter om de schouder niet te (laten) behandelen. Als er nog veel pijn aanwezig is, zal de behandeling niet aanslaan en misschien zelfs averechts uit kunnen pakken. Pas aan het einde van de frozen phase, als de pijn echt minder is geworden, kan behandeling worden gestart. Om het herstel te bespoedigen wordt geadviseerd dan veel met de schouder te oefenen in de beperkte richtingen. Hierin speelt de fysiotherapeut een actieve rol. Hierbij dient te worden gezegd dat het uiteindelijke herstel van de beweeglijkheid pas aanvangt zodra de thawing fase is bereikt.

Meestal volstaat een conservatief (niet-operatief) beleid. Soms wordt een operatie overwogen, maar ook dit helpt niet altijd. Ongeveer 6% van de mensen met een frozen shoulder houdt beperkende restklachten (2). De prognose voor het herstel, al duurt het een tijdje, is dus goed.

Over de auteur
Dit blogartikel over schouderklachten is geschreven door Victor Nuijten.

Hij is fysiotherapeut, master manueeltherapeut, echografist en eigenaar van Nuijten Fysiotherapie. Tijdens zijn
masterstudie manuele therapie, deed hij praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek naar schouderklachten.

Literatuur
1. Hand C, Clipsham K, Rees JL, Carr AJ. Long-term outcome of frozen shoulder. J Shoulder Elbow Surg 2008;17:231-3
2. Harpal Singh Uppal, Jonathan Peter Evans, Christopher Smith. Frozen shoulder: A systematic review of therapeutic options. World J Orthop 2015 March 18; 6(2): 263-268